.png)
KONSTANCIN-JEZIORNA Na cmentarzu w Skolimowie w latach 80. spoczęły trzy bohaterki z czasów II wojny światowej: Janina Konopacka, Janina Dewicz i Maria Leszeżanka. W tym roku, dzięki inicjatywie społecznej, Instytut Pamięci Narodowej ufundował nowe pomniki
– Na płytach nagrobnych można było odczytać informację o tym, że panie były sanitariuszkami w Powstaniu Warszawskim – mówi konstanciński społecznik Janusz Kłos, który zwrócił uwagę na pomniki. – Po latach grobowce były mocno zniszczone, wymagały pilnej renowacji.
Pewnego dnia na cmentarzu Janusz Kłos spotkał Irenę Gembal, która, jak się okazało, poznała kobiety, przebywając w Domu Seniora Polskiej Akademii Nauk. Pani Irena czyniła starania, by zrekonstruować grobowce. O pomoc miała zwracać się do Muzeum Powstania Warszawskiego, ale odpowiedziano, że instytucja aktualnie nie dysponuje funduszami.
IPN przyszedł z pomocą
– Poradziłem, by skontaktować się z Instytutem Pamięci Narodowej. Pani Irena złożyła stosowny wniosek i groby zostały odnowione – cieszy się Janusz Kłos. – To bardzo ważne, by pamięć o takich osobach pozostała dla przyszłych pokoleń – dodaje, wskazując nam nowe pomniki ufundowane przez IPN.
– Bardzo ważne, by ludzie, którzy wiedzą o pomnikach wymagających ocalenia, kontaktowali się z nami – mówi Ewa Żaboklicka z Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Warszawie. – Nie jesteśmy w stanie znaleźć lokalizacji wszystkich grobów zasłużonych osób, dlatego wszelkie wskazówki i pomoc są wyjątkowo cenne.
Inicjatorka renowacji grobów w Skolimowie, Irena Gembal, ma dziś 104 lata. Próbowaliśmy z nią porozmawiać, ale w Domu Seniora PAN dowiedzieliśmy się, że w ostatnim czasie podupadła na zdrowiu i niestety nie będzie to możliwe.
Skazana na karę śmierci
Janina Konopacka urodziła się 29 sierpnia 1910 r. w Częstochowie. W czasie II wojny światowej była żołnierzem NSZ i AK, ps. „Janka”, „Pistolet”. Walczyła w Powstaniu Warszawskim w szeregach 72 Pułku Piechoty 28 Dywizji Piechoty AK im. Stefana Okrzei.
Po powstaniu dostała się do niemieckiej niewoli w Stalagu XI B Fallingbostel i Stalagu IX C Bad Sultza. W listopadzie 1945 r. została aresztowana i oskarżona o współpracę z ośrodkiem wywiadowczym Organizacja Polska-Narodowe Siły Zbrojne w Regensburgu oraz zorganizowanie skrzynki kontaktowej w Warszawie. W sierpniu 1946 r. skazana przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na karę śmierci, zamienioną w wyniku aktu łaski prezydenta Bolesława Bieruta na 15 lat więzienia. Karę odbywała w więzieniu Fordon w Bydgoszczy i w Inowrocławiu. Zmarła 4 marca 1986 r.
Pielęgniarka aktywna w konspiracji
Janina Dewicz urodziła się 6 lipca 1901 r. w Daszawie. Była pielęgniarką dyplomowaną, a w czasie wojny obronnej 1939 r. przebywała na froncie. Podczas okupacji aktywnie działała w konspiracji. Należała do organizacji „Grunwald”, „Unia”, a następnie Stronnictwa Pracy (ps. „Nina”). Uczestniczyła w utrzymywaniu nielegalnej łączności pomiędzy Pawiakiem a miastem.
Działała również w towarzystwie pomocy więźniom „Patronat”. Janina Dewicz uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim w szeregach Grupy Bojowej „Krybar”. Została aresztowana w sierpniu 1949 r. i oskarżona o udział w charakterze łączniczki w konspiracyjnej działalności Stronnictwa Pracy na terenie Warszawy i województwa wrocławskiego. W styczniu 1950 r. została skazana przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na 10 lat więzienia. Karę odbywała w więzieniu Fordon w Bydgoszczy i w Inowrocławiu. Zwolniona została w kwietniu 1956 r. Zmarła w 1984 roku.
Ratowała Żydów
Maria Leszeżanka urodziła się 19 października 1902 r. w Kołomyi. W czasie II wojny światowej pracowała w Wydziale Opieki Społecznej Zarządu Miejskiego Warszawy. Utrzymywała łączność z AK, celem przygotowania punktów sanitarnych oraz zajmowała się nielegalnym wydawaniem dokumentów. Wykorzystywała również swoje stanowisko w akcji ratowania Żydów, m.in. dzięki jej pomocy uratowana została znana pediatra, psychiatra i psycholog dziecięcy Zofia Rosenblum-Szymańska.
W czasie Powstania Warszawskiego Maria Leszeżanka była kierowniczką jednego z punktów sanitarnych. Od października 1947 r. pełniła funkcję kierownika Biblioteki Głównej Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu (pracownikiem biblioteki była do 31 października 1950 r.). W czerwcu 1948 r. została zatrzymana pod zarzutem współpracy z obcym wywiadem. Zwolniona w 1949 lub 1950 r. Zmarła w 1982 roku.
Adam Braciszewski
