Zdrowie psychiczne a praca

„Zdrowie nie jest wszystkim, ale bez zdrowia wszystko jest niczym.” – Artur Schopenhauer

Praca zawodowa to istotna część naszego życia. Polacy znajdują się w europejskiej czołówce pod względem przepracowanych w ciągu roku godzin. W ostatnich latach w coraz większym stopniu zwracamy uwagę na warunki pracy oraz tzw. work-life balance czyli równowagę między zaangażowaniem w pracę zawodową a życiem osobistym. Zwiększa się także świadomość wpływu, jaki praca zawodowa wywiera na zdrowie psychiczne. Z artykułu dowiesz się, w jaki sposób warunki pracy wpływają na zdrowie psychiczne i na co zwrócić uwagę biorąc pod uwagę środowisko pracy.

 

Polacy pracują relatywnie dużo na tle innych krajów Europy. Od lat znajdujemy się w czołówce pod względem przepracowanych w ciągu roku godzin.  W 2020 r. w Polsce pracowano najdłużej w całej Wspólnocie,  w 2021 roku średnio spędzaliśmy w pracy 1 830 godzin. Wśród europejskich państw OECD więcej pracowali tylko mieszkańcy Malty, Grecji, Rumunii i Chorwacji. To, co może pocieszać, to fakt, że z roku na rok pracujemy mniej. W 2016 r. spędzaliśmy w pracy 1832 godziny, rok wcześniej liczba ta wyniosła 1963 godziny, z kolei w 2013 r. statystyczny Polak przepracował 1918 godzin.

Długość życia zawodowego, czyli lat życia które spędzamy w pracy, wynosi w Polsce 34,3 roku. Spędzając w pracy tak istotną część naszego życia, warto wziąć pod uwagę to w jaki sposób warunki pracy wpływają na nasze zdrowie – zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Dla tych, którzy chcą posłuchać czym jest depresja, czym lęk, zaburzenia odżywiania, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia ze spektrum autyzmu, a czym jest schizofrenia zostały przygotowane przez zespół specjalistów podcasty dostępne na stronie www.grapamedica.pl

https://grapamedica.pl/zdrowie-psychiczne-warto-wiedziec/?utm_source=www&utm_medium=home_promo_banner&utm_campaign=mazowsze_zdrowie_psych_lista

Niekorzystne czynniki w pracy

Stresory związane z pracą mają negatywny wpływ na zdrowie psychiczne pracowników. Jakie czynniki mogą prowadzić do pogorszenia zdrowia psychicznego? Są to min.

• praca w godzinach nadliczbowych
• nuda, zbyt mało wyzwań
• niska autonomia
• duża niepewność pracy i brak wynagrodzenia
• wysokie wymagania dotyczące pracy
• niska kontrola nad pracą
• brak równowagi między wysiłkiem a wynagrodzeniem oraz
• niskie wsparcie ze strony współpracowników oraz przełożonego

Objawy stresu w pracy

W Europie ok. 30% miejsc pracy ma negatywny wpływ na zdrowie. Przewlekły stres w miejscu pracy zwiększa ryzyko choroby wieńcowej, zawału serca i nadciśnienia. Wzrasta także ryzyko zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeń związanych ze stresem oraz depresji.

Do najczęstszych objawów stresu w pracy można zaliczyć:

• zmęczenie
• ból głowy
• ból pleców
• omdlenia
• zawroty głowy
• problemy ze snem
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe
• uczucie niepokoju
• stany lękowe

Konsekwencje stresu w pracy

Niekorzystne warunki pracy mogą prowadzić do problemów ze zdrowiem psychicznym. Najczęściej są to:

• zaburzenia adaptacyjne
• zaburzenia lękowe
• depresja
• nadużywanie alkoholi i substancji psychoaktywnych
• wypalenie zawodowe
• problemy w związku
• w skrajnych przypadkach mogą pojawić się myśli samobójcze

Wspomniane problemy nie tylko przekładają się na niższą jakość życia, ale w istotny sposób przyczyniają się do absencji chorobowej w pracy.

W szczególnie trudnej sytuacji są osoby, które mają obciążającą psychicznie pracę oraz duże natężenie obowiązków rodzinnych. Są one w istotnym stopniu zagrożone występowaniem zaburzeń psychicznych, w szczególności depresji. Również osoby z zaburzeniami psychicznymi są bardziej podatne na negatywne konsekwencje nadmiernego obciążenia pracą. Jest to grupa pracowników, która może wymagać dodatkowego wsparcia i w szczególności powinna dbać o równowagę między pracą a życiem osobistym.

Wypalenie zawodowe

Stres związany z pracą może prowadzić do wypalenia zawodowego. Jest to szczególny rodzaj stresu związanego z pracą, prowadzący do fizycznego lub emocjonalnego wyczerpania, któremu towarzyszą poczucie zmniejszonych osiągnięć i utraty tożsamości.

Objawy, które mogą świadczyć o wypaleniu zawodowym to np.

• lęk
• problemy ze snem (trudności w zasypianiu, częste wybudzenia w nocy)
• stałe uczucie zmęczenia
• brak kreatywności
• stępienie emocjonalne

Osoby, które doświadczają wypalenia mogą mieć poczucie pustki i psychicznego wyczerpania, braku motywacji i poczucie bezsensu. Często nie widzą nadziei na pozytywną zmianę w swojej sytuacji, mają poczucie przytłoczenia obowiązkami oraz poczucie wyczerpania.

Według Światowej Organizacji Zdrowia „wypalenie zawodowe” zostało uznane za zjawisko związane z pracą, ale  póki co, samo w sobie nie stanowi choroby i podstawy do zwolnienia lekarskiego. Mogą mu jednak towarzyszyć problemy takie jak zaburzenia psychiczne związane ze stresem (zaburzenia adaptacyjne), zaburzenia lękowe oraz depresja, w przypadku których zwolnienie lekarskie może być wskazane.

Kryteria wypalenia zawodowego wg. WHO:

• wyczerpanie i poczucie całkowitego braku energii
• negatywny lub cyniczny stosunek do pracy
• znacznie zmniejszona efektywność pracy
• objawy istnieją w kontekście pracy, a nie w innych dziedzinach życia
• aby zdiagnozować wypalenie zawodowe, lekarz powinien wykluczyć zaburzenia nastroju,  zaburzenia lękowe lub inne zaburzenia psychiczne

Praca zmianowa

Praca zmianowa może być szczególnie niekorzystna. Powoduje zaburzenie rytmów okołodobowych i zwiększa ryzyko chorób takich jak:

• choroby serca
• cukrzyca typu 2
• choroby nowotworowe
• zaburzenia snu
• przedwczesna menopauza
• depresja

W porównaniu do mężczyzn, kobiety są w większym stopniu zagrożone depresją w przypadku wykonywania pracy zmianowej.

Nie każda praca się opłaca

Praca zdecydowanie może w mieć pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. Stanowi źródło utrzymania, daje poczucie sensu, zapewnia możliwość samorozwoju. Osoby bezrobotne są zagrożone wystąpieniem zaburzeń psychicznych związanych ze stresem. Znalezienie pracy często prowadzi do poprawy zdrowia psychicznego, jednak nie w każdym przypadku. Badania wykazały, że złe warunki pracy mogą prowadzić do pogorszenia zdrowia psychicznego w porównaniu do okresu przebywania na bezrobociu.

Jak dbać o zdrowie psychiczne w pracy?

Decydując się na konkretne miejsce pracy, nie mamy wpływu na wszystkie czynniki związane z naszą aktywnością zawodową. Co zrobić jeśli zauważymy u siebie niekorzystny wpływ stresu w pracy na samopoczucie? Sposoby na wczesną interwencje w przypadku początków wypalenia to min.:

• Urlop – nie w domu i nie z komputerem na kolanach i telefonem pod ręką – warto zadbać o całkowite odcięcie się od pracy i stresów z nią związanych
• Aktywność fizyczna – wysiłek fizyczny pozwala zmniejszyć natężenie negatywnych emocji; poszukaj takiej aktywności, którą najbardziej lubisz – może to być spacer, bieganie, pływanie na basenie, paintball lub sztuki walki – cokolwiek co pomoże Ci zapomnieć o problemach w pracy i dostarczy endorfin
• Zdrowa dieta – zrezygnuj z chipsów, pizzy i innego śmieciowego jedzenie. Warto sięgać po produkty, które dostarczą wszystkie niezbędne składniki odżywcze
• Ograniczenie alkoholu – alkohol wciąż bywa sposobem na szybką redukcje stresu i odprężenie. Tymczasem regularne spożywanie alkoholu prowadzi do nasilenia zaburzeń lękowych, zaburzeń snu i objawów depresji
• Zmiana pracy – w ostateczności, jeśli stres związany z pracą jest zbyt duży, warto rozważyć zmianę pracy. Często wiąże się to z dużym lękiem, obawą przed niepewnością, ale pamiętajmy że trwanie w niekorzystnych warunkach pracy może doprowadzić do choroby psychicznej lub fizycznej
• Rozmowa ze specjalistą – jeżeli masz poczucie, że praca stanowi zbyt duże źródło stresu, jest nadmiernie obciążająca, widzisz u siebie objawy lęku lub depresji, ale nie widzisz sposobów na wyjście z tej sytuacji, skorzystaj z pomocy specjalisty zdrowia psychicznego (psychologa lub psychiatry). Im szybciej zareagujemy w przypadku pogorszenia stanu psychicznego, tym łatwiej będzie uzyskać poprawę.

Podsumowanie

Kwestie zdrowia psychicznego w miejscu pracy są w coraz większym stopniu dostrzegane przez różne organizacje oraz decydentów. Coraz częściej firmy starają się zapewnić komfortowe warunki pracy, wprowadzają programy prozdrowotne uwzględniające wsparcie psychologa oraz terapię. Pamiętajmy, też że nawet najprzyjemniejsza praca w nadmiarze może szkodzić i ważne jest zadbanie o pozostałe filary zdrowia psychicznego, związane z życiem osobistym, takie jak relacje z bliskimi osobami i rodziną.