Gospodarka odpadami. Raport Gminy cz. 1 – informacje wstępne.

 

 

 

1. Wysokie koszty odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych

Problematyka kosztów odbioru i przetwarzania odpadów komunalnych była szeroko omawiana przez Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Województwa Mazowieckiego na konwentach. Pierwszy odbył się 20 listopada 2018 r. Samorządowcy już wówczas podnosili problem braku  uporządkowania systemu gospodarki odpadami w województwie mazowieckim, co bezpośrednio wiąże się z brakiem możliwości pełnego zagospodarowania nieczystości stałych, a w ich wyniku radykalnie rosnące ceny ustalane przez operatorów, odbierających i przetwarzających odpady komunalne. Gmina Lesznowola wraz z innymi sygnalizowała w Ministerstwie Środowiska oraz Urzędzie Marszałkowskim konieczność jak najszybszego podjęcia zdecydowanych działań przez ustawodawcę,  zmierzających do usprawnienia systemu gospodarki odpadami w naszym rejonie.

Już w 2018 r. przewidywane były ceny opłat, które w naszej Gminie stały się rzeczywistością. Przedstawiciele Gmin uważali, że niedopuszczalne jest, aby Mieszkańcy przy selektywnym zbieraniu odpadów ponosili opłaty na poziomie 150 – 200 zł za rodzinę. W każdej Gminie jest spora grupa mniej zamożnych mieszkańców, dla których taka cena jest wręcz katastrofą dla budżetu domowego. Niestety, nie istnieją prawne możliwości wprowadzenia dopłat dla takich grup społecznych, co potwierdzają stanowiska Regionalnych Izb Obrachunkowych.

Niektóre samorządy już w ubiegłym roku, w wyniku nowych przetargów, często przeprowadzanych wobec groźby odstąpienia Wykonawców od realizacji obowiązujących umów zostały zmuszone do podwyższenia opłat za gospodarowanie odpadami wnoszonych przez Mieszkańców.

Według danych GUS
„W Polsce w 2017 roku odnotowano wzrost w ilości odpadów komunalnych wytworzonych o 2,7% w porównaniu do poprzedniego roku. W 2017 r. w Polsce zebranych zostało 11 968,7 tys. ton odpadów komunalnych (wzrost o 2,7% w porównaniu z 2016 r.). Na jednego mieszkańca Polski przypadało średnio 312 kg zebranych odpadów komunalnych. W porównaniu z rokiem 2016, ilość odpadów komunalnych wytworzonych przypadających na 1 mieszkańca wzrosła o 9 kg. Odpady komunalne odebrane w 2017 r. od gospodarstw domowych (9 971,2 tys. ton) stanowiły większość (83,3%) wytworzonych odpadów komunalnych. Ilość tych odpadów wzrosła o 4,3% w porównaniu z rokiem poprzednim.”
Na podstawie sprawozdań podmiotów odbierających odpady komunalne w Gminie Lesznowola jeden mieszkaniec wytworzył średnio w roku 2016 – 383 kg, w roku 2017 – 426 kg, natomiast w roku 2018 – 399 kg. Dodatkowe dane są zawarte w analizie stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Gminy Lesznowola za rok 2016, 2017 i 2018

Niedopuszczalnym jest, aby w sposób bezkrytyczny porównywać wysokość stawek opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w różnych gminach, nie biorąc przy tym pod uwagę:

• uchwał określających częstotliwości odbioru poszczególnych frakcji odpadów;
• zwolnień całkowitych i częściowych z opłat;
• ilości mieszkańców;
• ilości powstających odpadów;
• jakości i ilości odpadów segregowanych;
• posiadania własnego PSZOKu;
• posiadania instalacji przetwarzania odpadów na terenie gminy;
• uwarunkowań zewnętrznych określonych zmieniającymi się przepisami prawa;
• wszystkich innych uwarunkowań lokalnych.

Duży wzrost wysokości opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest problemem ogólnopolskim, a w woj. mazowieckim osiągnął najwyższy poziom. Najwyższe ceny na Mazowszu to efekt braku Wojewódzkiego Planu Gospodarowania Odpadami (WPGO), którego uchwalenie przez Sejmik Województwa było w konflikcie z Wojewodą Mazowieckim.  Poprzedni WPGO zakładał zbyt niskie limity przetwarzania odpadów, zbyt małą liczbę instalacji w regionie, niedostatek mocy, co w znacznym stopniu spowodowało wzrost cen za zagospodarowanie odpadów komunalnych
Przedstawiony powyżej problem znalazł swoje odzwierciedlenie w raporcie UOKiK z sierpnia 2019 r. przedstawiającym stan gospodarki odpadami komunalnymi w gminach miejskich. Jedną z przyczyn podwyżek wskazano brak konkurencji. W skali całego kraju, jako najczęstszą przyczynę podwyżek – gminy podawały wyższą cenę zwycięzcy przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Niewątpliwie, ma to związek ze zmianami prawnymi, które weszły w życie w 2012 r. Przed wejściem w życie nowych regulacji UOKiK przestrzegał, że mogą one doprowadzić do wyeliminowania konkurencji między podmiotami zajmującymi się gospodarowaniem odpadami, co spowoduje wzrost cen i zaprzestanie działalności przez wielu przedsiębiorców. Tegoroczne badanie urzędu zdaje się potwierdzać te przewidywania. Niestety, przyczynami eliminowania małych podmiotów z rynku, nie zawsze była zbyt duża konkurencja, ale przede wszystkim brak możliwości spełnienia przepisów prawa wynikający z braku odpowiednich środków finansowych.

Przyczyną podwyżek kosztów zagospodarowania odpadów komunalnych była także wskazywana przez gminy tzw. opłata marszałkowska za składowanie odpadów, która wynosiła odpowiednio:24,15 zł/t do końca 2017 r; 140 zł/t w 2018 r.; 170 zł/t w roku bieżącym i 270 zł/t w roku 2020.
Samorządy często wskazywały także wzrost kosztów w Regionalnych Instalacjach Przetwarzania Odpadów Komunalnych oraz nieprawidłową segregację śmieci przez mieszkańców. Zdaniem UOKiK niezależnie od badania i odpowiedzi gmin należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden czynnik – wzrost cen gospodarowania odpadami w całej Europie wynika z zakazu importu odpadów wprowadzony przez Chiny, które wcześniej były największym światowym odbiorcą odpadów z papieru i plastiku.

Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w gospodarstwach domowych nie jest stała w stosunku do liczby mieszkańców oraz nie jest wprost proporcjonalna do liczby osób w poszczególnych gospodarstwach domowych. Pomimo to, ok. 85% gmin miejskich opłata za gospodarowanie odpadami została określona od osoby, jednak duża ich część planuje zmianę na metodę „od wody”, ze względu na problemy z weryfikacją wskazywanej w deklaracjach liczby osób zamieszkujących gospodarstwa domowe (tak jak ostatnio miało to miejsce w gminach: Podkowa Leśna, Marki czy Grójec).

2. Podwyżka cen za odpady w Gminie Lesznowola

Określona przez Radę Gminy Lesznowola w dniu 11 lipca 2019 r. wysokość stawek opłaty za odpady komunalne na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r.o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t. j. Dz. U. 2018, poz. 1454 ze zm.), które obowiązują od dnia 1 września 2019 r. wynika z:

• kosztów wynikających z umowy na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych podpisanej w ramach przeprowadzonego przetargu, wynikających z ilości odpadów do odbioru i zagospodarowania;
• kosztów wynikających z umowy na udostępnienie mieszkańcom Gminy Lesznowola Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) podpisanej w ramach przeprowadzonego w 2017 r. przetargu;
• liczby mieszkańców;
• kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami;
• kosztów działań edukacyjnych.

W tabeli nr 1. przedstawiono duży wzrost masy odpadów odebranych w latach 2016-2018 oraz przewidywaną ilość odpadów do odebrania w okresie obowiązywania umowy w Gminie Lesznowola.

Rada Gminy Lesznowola podjęła trudną, ale jednocześnie rozsądną i odpowiedzialną decyzję pozwalającą na bezpieczne i nieprzerwane działanie systemu.

O wysokości obowiązujących stawek opłaty i częstotliwości odbioru poszczególnych frakcji odpadów komunalnych w gminach powiatu piaseczyńskiego można przeczytać w tabeli porównawczej, która stanowi Załącznik Nr 1 do niniejszego dokumentu
W ostatnim czasie w przestrzeni publicznej pojawiło się stwierdzenie, że podział Gminy Lesznowola na sektory i przeprowadzenie oddzielnych przetargów dla poszczególnych sektorów przyczyniłoby się do obniżenia kosztów systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Podział gminy na sektory jest oczywiście możliwy, gdyż zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości
i porządku, w gminach, w których zamieszkuje powyżej 10 tys. osób, można taki podział wprowadzić. Ale czy w gminie takiej jak nasza wiejskiej ale o różnym stopniu urbanizacji i zaludnienia) przyniosłoby to pożądany efekt? Czy warto przeprowadzać takie eksperymenty kosztem Mieszkańców?

Drugim promowanym rozwiązaniem miałyby być związki międzygminne, które rzekomo dają większą możliwość uzyskania korzystniejszych cen w przetargu. Praktyka pokazuje, że zwiększenie siły przetargowej to niestety mit. Najbliższy terytorialnie naszej gminie grójecki związek międzygminny praktycznie przestał funkcjonować.

3. Kontrola NIK w Gminie Lesznowola dotycząca gospodarki odpadami komunalnymi

W przestrzeni publicznej często cytowany jest raport z kontroli NIK w 2017 r. dotyczący gospodarki odpadami komunalnymi. Należy podkreślić, że kontrola ta obejmowała początkowy okres funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w samorządach, tj. lata 2016 – 2017. Wszystkie zalecenia pokontrolne zostały przez Gminę Lesznowola wykonane.

4. Podsumowanie

Należy stwierdzić, że tylko ograniczenie masy wytwarzanych odpadów, właściwie prowadzone selektywne ich zbieranie może zmienić niekorzystną sytuację na trudnym rynku odpadów. Kolejnym bardzo ważnym elementem systemu, o którym się mówi od dawna jest wprowadzenie rozszerzonej odpowiedzialności producentów opakowań, co powinno wpłynąć na zmniejszenie ilości powstających odpadów, przy jednoczesnym przeniesieniu na tych wytwórców części kosztów związanych z odzyskiem, powtórnym użyciem oraz unieszkodliwianiem.

Iwona Pajewska-Iszczyńska
Zastępca Wójta Gminy Lesznowola

Tabela „Stawki obowiązujące w gminach powiatu piaseczyńskiego na dzień 18.10.2019”.