KONSTANCIN-JEZIORNA Janusz Kłos od kilku lat zabiega o upamiętnienie Henryka Stokowskiego, zamordowanego przez siepaczy z Urzędu Bezpieczeństwa w konstancińskim Białym Dworku. Jest szansa, że w centrum uzdrowiska niebawem stanie tablica poświęcona żołnierzowi Armii Krajowej

Mury Białego Dworku u zbiegu ul. Wierzejewskiego i Jagiellońskiej do dziś skrywają wiele tragicznych tajemnic. Nikt nie wie, ile osób w nim bito i torturowano, a ile zamordowano. Do tej pory nie odnaleziono żadnych dokumentów będących dowodem zbrodni funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, którzy ulokowali się w stylowej willi w połowie 1945 roku.

Zmasakrowane ciało

Być może nigdy nie dowiedzielibyśmy się, w jaki sposób zakończył życie st. strz. Henryk Stokowski ps. Jaskółka, gdyby nie upór w dochodzeniu prawdy, jakim wykazał się Janusz Kłos z Konstancina-Jeziorny. Urodzony w 1914 roku Stokowski był pierwszym mężem matki Janusza Kłosa.
– Nigdy nie spotkałem tego człowieka, ale jestem z nim emocjonalnie związany. Jako małe dziecko widziałem, jak mama przeżywała jego śmierć, pokazywała zdjęcia z albumu i opowiadała, że walczył w Powstaniu Warszawskim i w wielkiej bitwie partyzanckiej w Piskórce w Lasach Chojnowskich. To wszystko utkwiło mi w pamięci. Dlatego kiedy mama zmarła, postanowiłem dokończyć jej dzieło – tłumaczy 67-latek.
Henryk Stokowski tuż przed wojną był w wojsku, brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie trafił do niewoli niemieckiej. Gdy powrócił w rodzinne strony, związał się z Armią Krajową. Dlatego w 1945 roku na celownik wzięli go funkcjonariusze z powstałej w Konstancinie-Jeziornie placówki UB, dowodzonej przez szkolonego w Związku Radzieckim Romana Jabłońskiego. Zabrali „Jaskółkę” z domu w Nowym Wierzbnie pod koniec września 1945 roku. AK-owca poddano okrutnym torturom i wielogodzinnym przesłuchaniom, w wyniku których najprawdopodobniej w nocy z 28 na 29 września zmarł. – UB zniszczyło całą dokumentację na ten temat. Jednak w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej, chyba przez przypadek, zachowały się akta śledztwa prokuratorskiego przeprowadzonego w sprawie mordu. Dotarłem do nich dopiero teraz. Z zeznań matki wynikało, że ciało Henryka Stokowskiego było zmasakrowane. Miał zmiażdżone palce, powyrywane paznokcie, boki i całe stopy sine, a na przegubach rąk pozostały ślady spętania i wieszania. Jako oficjalny powód śmierci podano atak serca – opowiada Janusz Kłos. Henryk Stokowski osierocił pięciomiesięczną córkę i dwuletniego syna.

Nie ma dokumentów, nie ma sprawy

Kancelaria Bolesława Bieruta zapewniała, że „winni śmierci zostaną postawieni przed sądem i ukarani. Jednak sprawa został zamieciona pod dywan.

Zofia Stokowska jeszcze w październiku 1945 roku zaczęła walkę o ukaranie morderców męża. Napisała do prezydenta Bolesława Bieruta, do rejonowej prokuratury wojskowej i powiatowej komórki Polskiej Partii Robotniczej. Kancelaria głowy państwa zapewniała, że „winni śmierci zostaną postawieni przed sądem i ukarani”. Jednak sprawa została zamieciona pod dywan. Kiedy nadeszła chwilowa odwilż i w 1956 r. nastały rządy Władysława Gomułki, Zofia Stokowska ponownie zawiadomiła prokuraturę, ale i tym razem śledztwo umorzono. Do śmierci w 1992 roku nie doczekała się sprawiedliwości. Przez ponad pół wieku nikt oficjalnie nie napisał, że „Jaskółka” został zakatowany przez bezpiekę.

– Skoro nie było dokumentów, uznano, że nie ma tematu – podsumowuje Janusz Kłos.
Sprawa jednak nie dawała mu spokoju. Kiedy w 2013 roku rozpoczęto obchodzenie Dnia Żołnierzy Wyklętych, zaczął starania o upamiętnienie Henryka Stokowskiego. Korespondował z archiwami i w końcu – z pomocą Tomasza Łabuszewskiego z Instytutu Pamięci Narodowej – dostał potwierdzenie, że „Jaskółka” zginął z rąk funkcjonariuszy UB w placówce w Konstancinie-Jeziornie.
Janusz Kłos przekonał już władze miasta o potrzebie umieszczenia tablicy, która będzie upamiętniała Henryka Stokowskiego. Długotrwałe procedury jeszcze trwają, ale wedle planów, ma ona zawisnąć w pobliżu Białego Dworku. Dawna katownia i teren wokół niej jest własnością samorządu Mazowsza.
– Już zwróciłem się do urzędu marszałkowskiego o sprzedaż gminie trójkątnego terenu u zbiegu ulic Wierzejewskiego i Jagiellońskiej, gdzie będzie utworzone miejsce pamięci. Czekam na odpowiedź – informuje burmistrz Kazimierz Jańczuk.